Ede 1850 – 1900 Een Veluws dorp op de drempel van de moderne tijd

De jaren 1850-1900 vormen de laatste periode waarin Ede nog een authentiek Veluwse agrarische dorpsgemeenschap was van boeren, schaapherders, dagloners, middenstanders, handwerkslieden en enkele notabelen.
Uitgestrekte bossen, heidevelden, zandverstuivingen en de Utrechtse Heuvelrug zorgden voor een geïsoleerde ligging. Het dorp was slechts via zandwegen bereikbaar. Omstreeks 1850 begon met de verbetering van de infrastructuur via de aanleg van spoorlijnen en verharde wegen, de doorbreking van het isolement. De diligence en de postkoets verdwenen. Enkele kleine fabrieken en een exportslachterij werden opgericht. Nieuwe inwoners brachten andere religieuze en maatschappelijke ideeën mee. De kerkelijke twisten in de Nederlands Hervormde Kerk van 1886 luidden het einde in van de voorheenzo homogene, gesloten, orthodox-protestantse Edese gemeenschap. Het betekende het begin van een meer open, heterogene samenleving.